SEPTEMBER

Gras al 65 miljoen jaar oud!

Gras is een van de grootste plantenfamilies op aarde. Er bestaan wel 8.000 soorten. Familieleden komen dan ook op alle werelddelen voor. Het zijn er niet alleen veel, maar ze zijn er ook al heel lang. Recente vondsten wezen uit dat sommige grassoorten al 65 miljoen jaar bestaan! Zou het helpen dat grassen windbestuivers zijn?

Niet alleen om het uiterlijk
Elke grassoort heeft zijn eigen unieke vorm: klein en polvormig, hoog als een scherm of spreidend in sluiervorm. De halmkleuren lopen uiteen van groen, blauw en rood, tot bont met rode, witte of gele halmen en witte of gele dwarsstrepen. Maar, het gaat bij siergrassen niet alleen om het uiterlijk. Ze voegen extra dimensies toe aan het landschap, zoals beweging en geluid. Het zachtjes wiegen in de wind en het bijbehorende geluid creëren een harmonische sfeer in de omgeving van het gras.

Koude en warme types
Grassen van het koude seizoen beginnen al vroeg in het voorjaar te groeien. Sommige blijven halfwintergroen in de winter, zoals de Carex ?Deschampsia?, of geheel wintergroen zoals de Carex Buchananii. Andere grassen doen het juist goed tijdens de warmere periodes in het jaar en blijven er ook mooi uitzien als het wat langer warm en droog is. Ze beginnen pas te groeien als de temperatuur wat meer is opgelopen; Molinia en Pennisetum zijn hiervan mooie voorbeelden. Goed om te weten als je ze in je tuin wilt planten.

Pijpje stoken?
Het pijpenstrootje, Molinia, heet zo omdat de stijve bloeistengels - die geen verdikkingen vertonen - vroeger werden gebruikt om de lange stenen pijpenstelen mee te reinigen. Pijpenstrootjes - die we in de natuur vaak vinden op wat schrale, zure grond - doen het in de tuin goed in elk type grond. Als deze maar niet te voedselrijk is. Een zonnige plek is aan te raden, maar geef bij aanhoudende droogte wel water.?Vooral de kweekvormen zijn zeer geliefd in de tuin. Molinia arundinacea ?Transparent? is een zeer aaibare schitterende, polvormende plant met massa?s sierlijk overhangend smal blad. Deze grassoort kan maar liefst twee meter hoog worden. In de bloeitijd (juli-augustus) wuiven daar dan de sierlijke bloeiaren bovenuit.

Wat een silhouet
Pennisetum, (ook wel bekend als lampenpoetsersgras) heeft een ronde, polvormige groeiwijze en is zeer geschikt als solitaire plant. De bekende pluimen, die wel tot een meter hoog kunnen worden, komen op in de nazomer en blijven mooi tot ver in de herfst. Er zijn soorten met witte pluimen en groen blad, maar ook soorten met een mooie roze blos en donkerrood gras. Er is zelfs een kleinblijvend lampepoetsergrassoort dat zeer geschikt is voor het balkon.?Ook in de winter heeft de plant een prachtig silhouet. Het is een opvallende verschijning in een gemengde border en laat zich goed combineren met planten zoals asters, pimpernel, sierdistel en andere najaarsbloeiers. Overigens laat dit siergras zich ook uitstekend combineren met een bloembollensoort als dahlia.

Een eigenzinnig ding
Carex is geen grassoort, maar is wel heel nauw verwant. Het is een zogenaamde zegge, te herkennen aan de driekantige stengels. Net als bij de grassen bloeien de bloemen hier ook in pluimen en hebben de uiteinden van de bloeistengels aartjes. Dat is niet het enige verwarrende. Naast de paar duizend verschillende soorten - die soms moeilijk van elkaar te onderscheiden zijn - hebben ze een heel alfabet aan namen! Bleke, blonde, hazen-, ijle zegge, knotszegge, ruige- of slanke zegge en natuurlijk zwarte zegge. En dit is slechts een kleine greep uit het totaal. Uit de uitgebreide Carexfamilie is een aantal soorten geschikt voor de tuin: deze zijn zowel groenblijvend als bladverliezend. Een paar namen? Hangende zegge, Japanse zegge, palmzegge of bontbladige zegge. Zegge plant je op plaatsen waar de grond vochtig tot nat is. Het is een typische accentplant en een makkelijke, want zegge hoeft niet zoals veel andere vaste planten, in het najaar of voorjaar worden teruggeknipt.

Tip: plan je aankoop
Kijk goed welk doel je met je gras hebt. De polvormige grassen groeien in mooie polletjes en breiden zich langzaam uit ten opzichte van de andere soorten. Andere grassoorten verspreiden zich door middel van ondergrondse uitlopers en kunnen daardoor overheersend worden. Grassen laten zich goed combineren met andere vaste planten en zijn een mooie en waardevolle toepassing in uw tuin. Bepaal je doel en maak een juiste keuze.

Pas op met snoeien
Snoei siergrassen nooit in het najaar! Dan vernietig je juist een groot deel van de sierwaarde van het gras. Grassen zijn bijzonder fraai in de winterperiode, als er bijvoorbeeld een laagje rijp op ligt, of als ze ruisen in de winterwind. Ze geven je tuin dan een extra dimensie. Snoei de plant dus pas in het voorjaar terug, tot ongeveer tien centimeter, voordat de groei begint. Als je in het voorjaar snoeit, komt de groei eerder op gang. Oud blad dat op de plant blijft zitten, vertraagt namelijk de opwarming van het hart van de plant en daarmee de groei met ongeveer drie weken.

Makkelijke makkers
Eenmaal aangeslagen, vragen siergrassen bijzonder weinig aandacht. Al met al zijn siergrassen ideale tuinplanten. Ze zijn duurzaam en onderhoudsvriendelijk en geven een prachtig accent aan elk type tuin, zowel in de zomer als in de winter. Binnenkort maar eens bij het Groencentrum Witmarsum kijken welke siergrassen er zoal te koop zijn.

Planten in september

Voorbereiding op vorst
Geef uw planten nu geen voeding meer. Ze moeten zich kunnen voorbereiden op de winter.

Fuchsia’s overhouden
Geef de planten deze maand nog een keer kalirijke/stikstofarme mest. Geef de planten twee weken voordat ze naar hun winterplek gaan, minder water. Vervolgens flink snoeien.

Laat zo’n twintig centimeter van de takken over en haal ook al het blad eraf. Daarna kunnen ze naar hun overwinteringsplek (een koele ruimte waar de temperatuur zo’n. 5 °C moet zijn. In het licht zal zich weer blad vormen. Geef naar behoefte water en controleer regelmatig op aantastingen.

Heesterharmonie met pluimen en schermen

Bij de meeste bloeiende heesters en bomen zijn het de kroonblaadjes die de bloemen hun kleur geven, maar er zijn uitzonderingen. Dan zijn het kelk- of schutbladen die de bestuivende insecten moeten lokken, zoals bij de vaantjesboom (Davidia involucrata) die in mei-juni bloeit met in het oog springende, witte, zakdoekgrote kelkbladen. Heel apart! Bij de heesters doen de hortensia’s (Hydrangea’s) het weer anders: die vormen vanaf de zomer grote schermen of pluimen bloemen met onopvallende of gekleurde vruchtbare bloempjes in het midden en daar omheen grote lokbloemen met opvallend (vaak anders) gekleurde kelkbladen. Er zijn zelfs cultivars die alleen maar steriele bloemen in enorme pluimen produceren, zoals de boerenhortensia (Hydrangea paniculata ‘Grandiflora’). Deze laatste bloeit nu, de andere hortensia’s vaak al eerder, in juli-augustus.

Overweldigende bloei
Het meest bekend is de zomerbloeiende soort Hydrangea macrophylla, een tuinheester die in allerlei kleuren kan bloeien met (groep 1) grote, bolle bloeiwijzen (tuilen) met vooral steriele bloemen, maar ook met (groep 2) platte, open tuilen met in het midden fertiele bloemen en grotere, steriele bloemen langs de rand. De laatste worden Teller-vormen of Lace-caps genoemd. Deze hortensiasoort is qua bloemkleur gevoelig voor de zuurgraad (pH-waarde) van de grond. Wit-bloeiers blijven gewoon wit, maar roze-bloeiers die op zure grond groeien, krijgen blauwe of paarse bloemen. Op kalkrijke grond zijn ze roze of rood. Er zijn tientallen cultivars met allerlei bloemkleuren, ook combinatiekleuren. ‘Lanarth White’ bijv. vormt platte tuilen met roze of blauwe fertiele bloemen met daar omheen zuiver witte, steriele bloemen. Er zijn ook (groep 3) seringbloemige cultivars van H. macrophylla, o.a. de wit bloeiende ‘Ayesha’ (‘Uzu’). Deze zijn iets minder winterhard, dus enigszins beschut planten. Ze bloeien fantastisch. Al deze planten bloeien aan takken die het jaar ervoor al zijn gevormd. Die moeten daarom op een bijzondere wijze worden gesnoeid (zie onder).

Andere, ook bladverliezende hortensiasoorten bloeien wel aan takken die in hetzelfde jaar zijn gevormd: de prachtige H. arborescens ‘Annabelle’ bijvoorbeeld, een grote struik die enorme, ronde, witte, steriele bloeiwijzen vormt en ook in de zomer bloeit. U kunt deze plant tegen het eind van de winter snoeien. Dat geldt ook voor de pluimhortensia (ook waterstruik, boerenhortensia en schaapskop genoemd), H. paniculata, een grote heester met donkergroen blad waarvan de cultivar ‘Grandiflora’ grote kegelvormige pluimen witte bloemen vormt die tegen het eind van de zomer roze of rood worden. ‘Unique’ doet hetzelfde met nog grotere bloemen en zo zijn er meer. Heel mooi is ook H. involucrata ‘Hortensis’ die vanaf einde zomer bloeit met trossen roomkleurige, roze en groene bloemen. De soort zelf bloeit blauw met witte tot lichtblauwe randbloemen. Alle soorten hebben mooi gevormd, licht- tot donkergroen blad en houden van een plek in lichte schaduw tot zon en voedzame, vochthoudende, maar goed doorlatende grond.

Hydrangea macrophylla snoeien
Doe dat in het voorjaar. De nieuwe bloemknoppen zijn dan al gevormd (vlak onder de oude, uitgebloeide bloeiwijzen). Die dus niet afknippen, maar de struik door snoei verjongen en op maat houden. Snoei ieder voorjaar éénvijfde van de oude takken bij de basis weg. Dat stimuleert de groei van jonge, gezonde takken Zo heeft u in vijf jaar een totaal verjongde struik en met viervijfde van de takken krijgt u bloemen genoeg.

TIP

Ook even aandacht voor: Abelia
Een geslacht van prachtige, bladverliezende, halfwintergroene of totaal wintergroene heesters, waarvan sommige wat minder winterhard zijn. Dat laatste geldt zeker niet voor ‘Francis Mason’, een sterke halfwintergroene, ca. 2 m hoge struik met mooi ovaal geelachtig groen blad dat in het midden donkerder groen is. Deze bloeit nu met massa’s heerlijk geurende, iets roze tot witte klokjesbloemen. Zo zijn er meer die u graag in uw tuin zult willen zien, maar de meeste Abelia’s bloeien vroeger.

Tuintips voor september

Gazon in- en bijzaaien. Blijf wieden en gras maaien.
Grind (steenslagtuinen) goed doorharken tegen onkruidgroei.
Steenvruchtbomen (perzik, kers, pruim enz.) nu snoeien: de kans op loodglansziekte is nu het laagst (geen zware takken snoeien).
Pioenen (Paeonia) verplanten als ze minder goed hebben gebloeid..
Groenblijvende heesters en coniferen planten.
Klim- en leiplanten aanbinden. Boombanden controleren.
Zet herfstbloeiers (met verse potgrond) in de bakken waarin zomerbloeiers zijn uitgebloeid.

Snoeien in september

Decoratieve zaaddozen
Bij vaste planten die mooie zaaddozen vormen, moet u de uitgebloeide stengels zeker niet afknippen. Laat ze dus bij soorten zoals Iris sibirica, I. foetidissima en Papaver oriëntale staan om van de winter van te genieten. Andere bloemzaden zijn weer een traktatie voor de tuinvogels.

Geef druiventrossen zon
Zorg dat de druiventrossen voldoende zon krijgen om te rijpen. Haal er wat blad boven weg. Snoei lange uitlopers ook alvast tot op een paar ‘ogen’ terug. Maar blijf zeker tien centimeter uit de buurt van druiventrossen, want gesnoeide ranken kunnen gemakkelijk zo ver indrogen.

Oleander snoeien
Het is het handigst om oleanders (Nerium oleander) flink te snoeien als ze de winterberging in gaan. Voordeel is dat zo veel ziekteverwekkers worden afgevoerd.

September: maand van de Dahlia

Het is Dahliatijd! De bolbloem is verkrijgbaar tot en met oktober, dus haal ‘m snel in huis om er nog flink van te genieten. En dat is niet zo moeilijk, want Dahlia’s zijn er in ontelbaar veel (felle) kleuren, vormen en soorten. Jouw lievelingssoort zit er dus altijd tussen.

Kleuren en vormen van de Dahlia
Neem nou de bloemblaadjes van de Dahlia. Die zijn soms effen van kleur, maar hebben vaak meerdere, opvallend felle kleuren en spikkels of streepjes. Bij bepaalde Dahlia’s zie je bovendien een enkele rij met blaadjes, anderen bestaan uit tientalen blaadjes, vaak kunstig gevormd.

Herkomst van de Dahlia
De Dahlia vond je vroeger alleen in Mexico. Pas nadat Europeanen Amerika ontdekten, kwam de bolbloem rond 1800 deze kant op en werd vernoemd naar de Zweedse botanicus Andreas Dahl.

Dahlia op het menu
Wist je dat Dahliaknollen ooit werden gegeten, bereid zoals aardappelen? De Dahlia’s die je nu in de winkel koopt horen natuurlijk thuis in een vaas, niet in de pan.

Stylingtips
Dahlia’s kun je op verschillende manieren stylen. Wat dacht je van:

in kleine vaasjes
in een bont boeket bolbloemen
drijvend in een schaal
in een ton-sur-ton-boeket
of in een 100% Dahliaboeket

Verzorging van de Dahlia
Jouw Mexicaanse schone Dahlia blijft zo’n 7 tot 10 dagen mooi. Vul een vaas met koud water en snijbloemenvoedsel en snijd de stelen schuin af met een scherp mes.

Indian Summer met violen

Kleurrijke bloeiers voor herfst en winter. September is de maand van de Indian Summer. De warme herfstkleuren van de bomen en tuinplanten geven de buitenkamer een prachtige uitstraling. Wanneer u in september violen op uw balkon of terras neerzet, versterkt u deze sfeer. Bovendien behoudt de buitenkamer veel langer haar kleur want ook in de winter, als alles grauw en grijs lijkt, zorgen violen voor een vrolijke en kleurrijke noot!

Indian Summer
De periode die de overgang tussen zomer en herfst aangeeft, wordt Indian Summer genoemd. Voordat het blad van de bomen valt, kleurt het prachtig roodbruin en dat kenmerkt de typisch warme sfeer van Indian Summer. Deze sfeer kunt u op eenvoudige wijze versterken met kleurrijke bloeiers. Vanaf september weer violen verkrijgbaar waarmee u in een handomdraai een sfeervolle omgeving creëert. Van sombere najaarsblues is geen sprake, leve de Indian Summer!

Vorm en kleur
Bent u een liefhebber van de Indian Summer? Kies dan voor violen in herfstkleuren als rood en oranje. Laat u echter niet beperken door deze kleuren. Violen zijn er ook in bijvoorbeeld wijnrood, dieppaars, knalblauw, spierwit en zachtgeel. Qua bloemvorm is er eveneens een ruime keuze met onder meer groot- en kleinbloemige, één- en tweekleurige en gekartelde violen. Het vrolijkste effect krijgt u wanneer u diverse kleuren en soorten met elkaar mixt. Een rustiger resultaat krijgt u juist door te kiezen voor één kleurcombinatie.

Violen zijn gemakkelijke en sterke plantjes die nauwelijks verzorging vragen. Geef ze alleen water als het een lange tijd droog is. Zodra het ene bloemetje is uitgebloeid volgt snel het andere. De truc voor een extra rijke bloei is om steeds de uitgebloeide bloemetjes weg te halen. Tijdens de winter laten de violen zich niet uit het veld slaan door sneeuw of lichte vorst. Zodra de sneeuw verdwenen is en de temperaturen weer boven nul zijn, bloeien ze onverminderd verder.