Zaden verzamelen en zaaien

In het midden van de zomer raken veel planten en één- en tweejarigen langzaamaan uitgebloeid. Vervolgens vormen ze zaad. Door zaden uit je eigen tuin of van je eigen balkonplanten te verzamelen, geniet je volgend jaar opnieuw van je bloeiers. Nóg een manier om gratis en voor niets nieuwe planten te groeien. Doe de zaden of zelf-opgekweekte planten cadeau aan andere tuinliefhebbers of ga aan de gang met het hippe 'guerrilla gardenen.' Hierbij verspreidt je zaden bij boomspiegels en op andere kale plekken bij jou in de buurt. 

Zaaien in augustus

Bovendien kun je zelfs in augustus nog van alles zaaien. Zoals stokrozen, vingerhoedskruid, judaspenning en andere tweejarigen. Deze mooie bloeiers vormen dan dit jaar goede, stevige wortels en zullen volgend jaar bloeien. Daar maak je trouwens ook hommels en bijen blij mee. Deze tweejarigen bieden met hun nectarhoudende bloemen namelijk voeding aan nuttige insecten die onze planten en eetbare gewassen bestuiven. 

Wanneer zaden verzamelen? 

Het zaad van bloemen en vaste planten is rijp wanneer hun omhulsels (de zaaddoosjes of -hoofden) bruin en droog zijn. Sommige soorten hoor je rammelen wanneer je ze schudt, zoals bij de decoratieve zaadbolletjes van papavers en de meer langgerekte zaaddoosjes van akelei en teunisbloem. Wanneer deze droog en rijp zijn, moet je er snel bij zijn voordat ze helemaal opengesprongen zijn en hun meeste zaad al hebben laten vallen. Houd een zaaddoosje bij de hand of open een envelop en laat de zaden erin vallen. 

Welke planten zaden verzamelen

De volgende planten lenen zich uitstekend voor het verzamelen van zaden om vervolgens opnieuw te zaaien:

• Afrikaantje
• Akelei
• Eenjarig ridderspoor
• Judaspenning
• Kattensnor (Cleome)
• Papaver
• Oost-Indische kers
• Vingerhoedskruid
• Roze kaasjeskruid (Malva)
• Sier- of pronkerwt (Lathyrus)
• Stokroos
• Teunisbloem
• Zeeuws knoopje (Astrantia)

Hoe zaden verzamelen en bewaren?

1. Verzamel zaden op een droge dag en als de zaden goed droog zijn. Vochtige zaden zullen snel gaan schimmelen en dan kun je ze weggooien. Kies bij voorkeur ook een windstille dag, want anders vliegen fijne zaden meteen weg. 

2. Neem een (snoei)schaar en een gebruikte, grote envelop of een koffiefilter mee de tuin in of het balkon op. Knip de zaadhoofden voorzichtig van de bloemsteel en doe ze in de envelop of in het koffiefilter. 

3. Neem ze vervolgens mee naar de tuintafel. Spreid een krant of tijdschrift open en knip of trek voorzichtig alle blaadjes van de zaadhoofden en de kortgeknipte steeltjes eronder. Wanneer je blaadjes aan of bij de zaden laat zitten vergroot je namelijk het risico op schimmels. Kijk daarom ook goed of er geen insectjes meer tussen zitten voordat je de zaden opbergt.

4. Schud de zaadhoofden en losse zaadjes in de rug van de krant of het tijdschrift en laat ze dan in de envelop of een oud papieren zakje van de (super)markt of groenteboer glijden. 

5. Schrijf de naam van de plant en eventueel ook de kleur van zijn bloemen en het jaartal op de envelop of het zakje. 

6. Berg de zaden op een koele, droge en donkere plek op. Bijvoorbeeld in een kartonnen doos in de garage, schuur of op zolder. Pas wel op dat er geen muizen bij kunnen komen, want die eten zo je hele voorraad op.

Leuke zadenweetjes

• Wist je dat zaden wel twee tot drie jaar goed kunnen blijven als je ze goed opslaat?
• Zaden van de springbalsemien knallen echt met een plof open wanneer je de rijpe zaaddozen aanraakt? Je kunt deze 'springer' trouwens beter niet in de tuin hebben, want hij woekert dankzij die knalzaden als een gek. Zoek ze op in de natuur, in het park of langs de sloot en laat de kinderen de droge zaaddozen maar eens aanraken!
• Sommige zaaddozen zijn heel decoratief, zoals die van de judaspenning, papavers en juffertje-in-het-groen (Nigella). Zet ze gedroogd met een deel van de stengel er nog aan in een mooi vaasje of flesje. 
• De tere, zilverkleurige, platte, ovaal-ronde zaaddoosjes van de judaspenning gebruiken we tegenwoordig ook als kerstdecoratie. Gewoon zo puur natuur, of bespoten met witte of goudkleurige verfspray.
• Laat hier en daar in de tuin wat uitgebloeide bloemhoofden zitten als voedsel voor tuinvogels. Ze zijn bijvoorbeeld dol op de zaden van de zonnebloem (zonnebloempitten!) en op de grote zaadhoofden van de (eveneens grote) kaardebol komen vooral puttertjes graag af.

Houd de site van ons tuincentrum in Witmarsum in de gaten voor meer zomerse zaaitips voor in de moestuin en van 'groenbemesters'.